Recent Submissions

  • Is de politiek er voor iedereen?

    Dagevos, Jaco; Vermeulen, Floris; Geurts, Nella; Iedema, Jurjen; Koç, Ruşen; Spierings, Niels (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2024-01-25)
    Nederlanders met een migratieachtergrond hebben minder vertrouwen in de politiek en voelen zich vaker niet door de politiek vertegenwoordigd dan Nederlanders zonder een migratieachtergrond. Dat blijkt uit dit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Mensen met een migratieachtergrond vinden vaak dat de politiek niet naar hen luistert en dat onderwerpen die zij belangrijk vinden worden gebagatelliseerd of aan de kant worden geschoven. Gevoelens van uitsluiting spelen hierbij een belangrijke rol: dat zij, en de politici in wie zij zich herkennen en met wie zij zich identificeren, politiek niet volwaardig meedoen en meetellen. Onze democratie functioneert optimaal als iedereen kan participeren, gehoord en vertegenwoordigd wordt en dit ook zo ervaart. Het is dus zorgelijk als een grote groep Nederlanders het idee heeft dat de politiek er niet is ‘voor mensen zoals zij’ en minder geneigd te zijn te gaan stemmen. Er kan op die manier een vicieuze cirkel ontstaan: problemen van kiezersgroepen die minder participeren krijgen minder aandacht, het gevoel er niet toe te doen wordt verder versterkt en dat leidt vervolgens tot een grotere ervaren kloof met de politiek en nog minder politieke aandacht. Om dit te veranderen, kan de politiek zelf een rol spelen.
  • Burgers over democratie en rechtsstaat

    Noije, Lonneke van; Ridder, Josje den (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2024-01-22)
    Op verzoek van de Staatscommissie rechtsstaat heeft het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) bestaande kennis over democratie en rechtsstaat vanuit het perspectief van burgers gebundeld. Uit dit onderzoek blijkt dat er de afgelopen jaren onder inwoners van Nederland grote steun was en is voor de democratie en haar waarden. Toch wordt de democratie op verschillende manieren uitgedaagd. Achter grote steun voor abstracte begrippen als democratie en vrijheid, gaat verdeeldheid schuil over wat ze precies betekenen en waar de grenzen van democratische waarden liggen. Daarnaast heeft ongeveer een derde van de Nederlanders in bepaalde situaties sympathie voor meer autocratische of technocratische vormen van bestuur. Deze kennisnotitie van het SCP gaat in op de verwachtingen van en oordelen van Nederlanders over de democratische rechtsstaat en de verbeterpunten die zij zien. In het voorjaar van 2023 ontving het SCP het verzoek van de Staatscommissie rechtsstaat om de beschikbare kennis over democratie en rechtsstaat vanuit het perspectief van burgers samen te brengen. Deze kennisnotitie is geschreven in de zomer van 2023 en aansluitend, in het najaar, als concept versie met hen gedeeld zodat de staatscommissie deze kennis kon gebruiken in haar onderzoek.
  • Resultaten Mid Term Review [2023]

    Sociaal en Cultureel Planbureau (2023-12-27)
    Het SCP werkt sinds 1 januari 2021 met een vijfjarig onderzoeksprogramma voor de periode van 2021 tot en met 2025. Dat programma is beschreven in het meerjarenplan 2021-2025 (MJP) en uitgewerkt in interne programma- en afdelingsplannen, alsmede in beleidsnotities. Halverwege de meerjarenperiode heeft een zogenoemde Mid-Term Review plaatsgevonden waarin gekeken is of het MJP bijstelling behoeft. De aanbevelingen van de visitatie van het SCP over de periode 2016-2020 vormen een belangrijke bouwsteen van deze Mid-Term Review, naast de input van onze stakeholders en onze eigen analyses van de stand de samenleving en toekomstige sociaal- maatschappelijke ontwikkelingen vanuit het perspectief van de burger. De uitkomsten van de Mid-Term Review worden in deze notitie beknopt beschreven.
  • Burgerperspectieven 2023 I 3

    Miltenburg, Emily; Geurkink, Bram; Herweijer, Lex; Ridder, Josje den (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-12-29)
    Er is meer steun voor harde acties tegen de overheid bij mensen die weinig vertrouwen hebben in de politiek en vinden dat de politiek niet naar hen luistert. Bijna één op de vijf Nederlanders vindt zelfs dat de overheid zo slecht functioneert, dat het hele systeem maar het beste omvergeworpen kan worden. Dat mensen harde acties steunen, betekent echter niet dat ze ook zelf in actie komen. Dat doen de meeste mensen niet. Verreweg de meeste Nederlanders steunen het recht om te demonstreren, maar keuren geweld of ordeverstoringen bij demonstraties en protest af. Dit blijkt uit SCP-onderzoek naar de mening van burgers over protesten en demonstraties dat onderdeel is van Bericht 3 van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB). Met dit doorlopend onderzoek brengt het SCP periodiek de stemming in ons land in kaart en peilt het vertrouwen van Nederlanders in de politiek en instituties. Elk bericht heeft ook een apart thema waarover vragen aan de deelnemers worden voorgelegd. Voor dit COB zijn tussen maart-juni 2023 en in augustus enquêtes gehouden (onder resp. 1815 en 1339 Nederlanders). Uit de resultaten van Burgerperspectieven Bericht 3 blijkt dat de stemming halverwege 2023 nog steeds negatief is in vergelijking met de afgelopen vijftien jaar. Het vertrouwen in de politiek blijft laag en de grootste groep vindt dat het de verkeerde kant opgaat met Nederland. We zien echter wel na vijftig jaar onderzoek naar de publieke stemming dat politieke onvrede en zorgen over de maatschappij van alle tijden is. Daartegenover staat dat sinds de jaren zeventig een meerderheid van de Nederlanders tevreden is met het functioneren van de democratie en het vertrouwen in de rechtspraak en de politie blijft hoog.
  • Sociale en Culturele Ontwikkelingen

    Verbeek-Oudijk, Debbie; Hardus, Sarah; Broek, Andries van den; Reijnders, Mark; Bucx, Freek; Eggink, Evelien; Geurkink, Bram; Gool, Marc van; Huijnk, Willem; Josten, Edith; et al. (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-04-14)
    Op 1 juni aanstaande stuurt het kabinet de Voorjaarsnota naar de Tweede Kamer. Daarin staat niet alleen hoe het gaat met de inkomsten en uitgaven van het Rijk, maar ook een vooruitblik van de kabinetsplannen voor volgend jaar. Als input voor die plannen komt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) vandaag met de Sociaal Culturele Ontwikkelingen: hoe gaat het met mensen en met de samenleving als geheel en welke (beleids-)keuzes zou het kabinet moeten maken als we streven naar brede welvaart voor Nederland en de Nederlanders? Het SCP adviseert het kabinet om naast financieel-economische overwegingen ook oog te hebben voor sociaal-maatschappelijke aspecten. Keuzes in de begrotingsplannen voor volgend jaar hebben immers niet alleen gevolgen voor de economie en de leefomgeving, maar ook sociaal-maatschappelijke consequenties, bijvoorbeeld voor sociale cohesie, structurele ongelijkheid en de ondersteuning van kwetsbare groepen.
  • Meer meedoen is niet per se goed voor jongeren

    Roos, Simone de; Boer, Alice de (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-12-07)
    Er zijn op dit moment ongeveer 2 miljoen Nederlandse jongeren van 16 tot 24 jaar. Zij doen bijna allemaal actief mee in de samenleving. Ze gaan naar school, hebben een (bij)baan en doen vrijwilligerswerk of mantelzorg. Driekwart van de jongeren combineert verschillende zaken; vaak school en werk. Vooral de jongeren tussen de 16 en 20 jaar, de jongeren zonder migratieachtergrond en jongeren met minstens een havo-, vwo- of mbo-2-diploma zijn op meerdere fronten actief. Ze geven aan dat ze meer tijdsdruk ervaren, maar hebben ook vaker het gevoel een steentje bij te dragen aan de maatschappij. Er zitten ook grenzen aan die participatie. Vooral jongeren die intensieve mantelzorg bieden aan een ziek familielid of een naaste ervaren veel tijdsdruk en een lager welbevinden. De vraag is dan ook wat we als samenleving van jongeren kunnen en mogen vragen als het gaat om mantelzorg. De overheid kan bijvoorbeeld faciliteren dat jonge mantelzorgers goed worden ondersteund door gemeenten en werkgevers. Daarnaast kan de maatschappelijke discussie over dit thema een stap verder gebracht worden door scherp te zijn over wat wel en niet van jongeren kan worden verwacht. In het rapport Meer meedoen is niet per se goed voor jongeren laat het SCP zien wat de gevolgen zijn voor het welbevinden van jongeren met meerdere zorgtaken en welke kansen er zijn voor overheid en gemeenten om deze jongeren meer aandacht te geven.
  • Terugblik op het SCP-symposium 'Samenleven nu en in de toekomst'

    Leunessen, Janine (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-11-14)
    Al 50 jaar onderzoekt en verklaart het Sociaal en Cultureel Planbureau hoe het gaat met Nederland en de mensen die er wonen, met als doel te zorgen voor overheidsbeleid dat aansluit bij het dagelijks leven van mensen. In het kader van dit jubileum organiseerde het SCP op 9 november 2023 het symposium ‘Samenleven nu en in de toekomst’.
  • Kwesties voor het kiezen 2023

    Huijnk, Willem; Verbeek-Oudijk, Debbie; Willems, Roel (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-11-06)
    In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2023 geeft het SCP in ‘Kwesties voor het kiezen 2023’ aan wat cruciale keuzes zijn voor de politiek op zes maatschappelijke thema’s: bestaanszekerheid, kansengelijkheid, asiel en migratie, zorg en ondersteuning, verduurzaming en de krapte op de arbeidsmarkt. Daarnaast is gekeken naar de relatie tussen burgers en de overheid. Wat betekenen politieke keuzes voor de kwaliteit van leven van mensen en om mee te kunnen doen in de samenleving? En is er voldoende oog voor sociale cohesie en het tegengaan van ongelijkheid? Op basis van deze thema’s heeft het SCP de verkiezingsprogramma’s van tien politieke partijen bekeken: hebben partijen oog voor deze thema’s en in welke mate? Welke keuzes maken ze op deze thema’s en is er aandacht voor de gevolgen van die keuzes voor Nederland en zijn inwoners? Alle politieke partijen erkennen dat Nederland voor urgente sociaal-maatschappelijke uitdagingen staat, zoals gezondheidszorg en de krapte op de arbeidsmarkt. Om die uitdagingen het hoofd te bieden, zijn fundamentele keuzes nodig. Keuzes met oog voor het welzijn van alle inwoners van Nederland. Maar in veel verkiezingsprogramma’s is weinig oog voor noodzakelijke keuzes en de gevolgen voor mens en samenleving. Terwijl die keuzes de kwaliteit van de samenleving bepalen en het dagelijks leven van ons allemaal beïnvloeden. Het is van groot belang om hier weloverwogen en rechtvaardig mee om te gaan.
  • Burgerperspectieven 2023 I Extra verkiezingsbericht

    Geurkink, Bram; Miltenburg, Emily; Ridder, Josje den (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-10-24)
    In het kader van de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2023 onderzocht het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) hoe het is gesteld met het vertrouwen in de politiek, wat Nederlanders verwachten van een nieuw kabinet en waar volgens hen meer of minder geld aan moet worden uitgegeven. Uit de resultaten blijkt dat het vertrouwen in de politiek nog steeds laag is. Mensen verlangen dat een nieuw kabinet de huidige maatschappelijke problemen, onder meer op het gebied van inkomen, immigratie en wonen, aanpakt en zorgt voor goede zorg en goed onderwijs. Ook vinden ze dat de politiek meer daadkracht moet tonen en beter moet luisteren naar de wensen van burgers. Burgers hebben hoge verwachtingen van een nieuw kabinet, maar weinig hoop dat er ook echt iets verandert. Dit extra verkiezingsbericht maakt onderdeel uit van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB): het doorlopende onderzoek van het SCP naar de stemming in het land. Dit onderzoek is gebaseerd op representatief steekproefonderzoek onder 1815 Nederlanders in de langlopende SCP-enquête Nederland in Beeld (gegevens verzameld tot en met juni 2023), 1339 Nederlanders in het LISS-panel (augustus) en vier focusgroepen (september).
  • Mensbeelden achter beleid

    Blijleven, Wieke; Koning, Franziska de; Sarwary, Said; Feijten, Peteke; Mangnus, Astrid; Willems, Roel (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-10-16)
    Beleidskeuzes worden voor een belangrijk deel ingegeven door mensbeelden: aannames over het leven en gedrag van mensen op wie het beleid betrekking heeft. Beleid gaat vaak uit van het ideaalbeeld van de rationele, welwillende en verantwoordelijke mens die eigen keuzes maakt en vooruit kan kijken naar de toekomst. Of beleid is gebaseerd op het beeld van de kwetsbare mens die niet zelf in staat is om verantwoordelijke en rationele keuzes te maken en daarbij moet worden ondersteund. Mensbeelden hebben we allemaal, want ze maken de wereld overzichtelijk en behapbaar. Maar mensbeelden zijn altijd een vereenvoudiging van de werkelijkheid. Het risico hiervan is dat mensen die tussen deze twee uitersten vallen of op ‘een andere manier’ kwetsbaar zijn geen of zelfs negatieve beleidsaandacht krijgen. Met de analyse ‘Mensbeelden achter beleid’ onderzocht het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) de rol van mensbeelden in de beleidvorming. Als vervolg op het SCP-essay ‘Mensbeelden in beleid’ (oktober 2022) heeft het SCP de mensbeelden in beleid geanalyseerd rond een ‘Leven Lang Ontwikkelen’ en de ‘Covid-vaccinatiestrategie’. Het rapport onderstreept dat als er in beleid een vereenvoudigd mensbeeld dominant is, dat nooit op alle burgers van toepassing kan zijn. Hierdoor bestaat het risico dat de overheid groepen mensen uitsluit.
  • Position paper: Meer integrale visie op mantelzorg nodig

    Boer, Alice de; Klerk, Mirjam de; Josten, Edith; Roos, Simone de (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-09-28)
    De overheid vraagt op verschillende terreinen meer van mensen, onder andere op het gebied van mantelzorg. Maar waar gaat het bij mantelzorgtaken precies om, wie verleent deze zorg aan naasten en hoe kunnen we mantelzorgers het beste ondersteunen? Daarover spreekt de commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Tweede Kamer op 28 september 2023. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) leverde vooraf input voor dit gesprek in de vorm van een position paper.
  • Doe je mee?!

    Vliek, Maria; Merens, Ans; Reichling, Rukayyah (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-09-14)
    Kinderopvang zorgt ervoor dat ouders van jonge kinderen kunnen participeren op de arbeidsmarkt. Het kabinet zet in op het verder verhogen van arbeidsparticipatie van vrouwen door het gebruik van kinderopvang te stimuleren. In de huidige samenleving zijn de mogelijkheden daartoe echter beperkt. Zo wegen normen en idealen rondom moederschap zwaar op de overwegingen om meer te gaan werken. Als het kabinet ongelijkheid tussen mannen en vrouwen met jonge kinderen op de arbeidsmarkt wil aanpakken, dan zal er dus verder moeten worden gekeken dan kinderopvang alleen. Er zullen voor hen acceptabele alternatieven moeten zijn voor onbetaalde taken thuis. Dat concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in dit rapport over participatie van ouders van jonge kinderen. In de reeks ‘Doe je mee?! Perspectieven op ‘zinvolle’ participatie’ onderzoekt het SCP in drie deelstudies wat de verschillende perspectieven van overheid en burgers zijn op participatie gedurende de levensloop. Wat verwacht de overheid precies van burgers bij het bevorderen van participatie? En wat vinden mensen op wie dat beleid is gericht daar eigenlijk van? Dit deelonderzoek richt zich op de levensfase van mensen met jonge kinderen en in het bijzonder op de rol van kinderopvang.
  • Burgerperspectieven 2023 I 2

    Ridder, Josje den; Kunst, Sander; Hartman, Claudia; Miltenburg, Emily (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-08-31)
    Bijna de helft van de Nederlanders maakt zich zorgen over foutieve en misleidende informatie op sociale media. Het gaat dan vooral om zorgen over het gevaar dat mensen beïnvloed worden door misinformatie, onder meer bij verkiezingen. Daarnaast zijn er zorgen over vervelende omgangsvormen online, zoals bedreigingen en beledigingen. Dit blijkt uit SCP-onderzoek naar de mening van burgers over internet en sociale media dat onderdeel is van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven 2023 – bericht 2 (COB). Met dit doorlopend onderzoek brengt het SCP periodiek de stemming in ons land in kaart en peilt het vertrouwen van Nederlanders in de politiek en instituties. Elk bericht heeft ook een apart thema waarover vragen aan de deelnemers worden voorgelegd. Voor dit COB zijn enquêtes gehouden (onder resp. 2102 en 1321 Nederlanders) en vier focusgroepen in april 2023. Uit de resultaten van Burgerperspectieven Bericht 2 blijkt dat het vertrouwen in de politiek laag blijft in vergelijking met de afgelopen vijftien jaar. Bijna 6 op de 10 Nederlanders heeft geen vertrouwen in de Tweede Kamer en de regering. Als belangrijkste reden voor de onvrede over het land en de politiek noemen burgers de opeenstapeling van problemen die niet (goed) worden opgelost.
  • Gezien, gehoord en geholpen willen worden

    Plaisier, Inger; Schyns, Peggy; Kadrouch-Outmany, Khadija; Schotel, Anne Louise; de Klerk, Mirjam (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-08-25)
    Uit eerder SCP-onderzoek kwam naar voren dat mensen die ondersteuning nodig hebben vanuit het sociaal domein, niet altijd (op tijd) worden bereikt. Om meer zicht te krijgen op de leefwereld van deze groep heeft het SCP gesprekken gevoerd met mensen die door een crisissituatie een dringende hulp- en zorgvraag hebben maar onvoldoende, niet passende of te laat hulp hebben gekregen. Deze ervaringsverhalen - gebundeld in het SCP-rapport ‘Gezien, gehoord en geholpen willen worden’ – laten zien hoe ingewikkeld het voor sommige mensen is om de juiste ondersteuning te krijgen. Het SCP geeft met dit kwalitatief onderzoek gemeenten en instanties binnen het sociaal domein inzicht in hoe complex de levenssituatie van mensen vaak is, hoe mensen in een crisissituatie het aanvraagproces van hulp en ondersteuning ervaren, welke invloed hun zoektocht heeft op hun dagelijks leven en hoe het mis kan gaan. De onderzoekers signaleerden tijdens het onderzoek terugkerende thema’s die als rode draden door de verhalen liepen. Deze thema’s vormen aanknopingspunten waarmee gemeenten, beleidsmakers en hulpverleners hun beleid en werkwijze in het sociaal domein zouden kunnen verbeteren. De belangrijkste constatering is dat de leefsituatie van mensen het uitgangspunt moet zijn bij ondersteuning waarbij er meer rekening wordt gehouden met de complexiteit van de levenssituatie waarin deze mensen vaak verkeren. Wat in de verhalen steeds boven komt drijven, is de behoefte van mensen om gezien, gehoord en geholpen willen worden. Naast dit onderzoek gaat het SCP de komende tijd in gesprek met enkele gemeenten over het beter bereiken van mensen die ondersteuning vanuit het sociaal domein nodig hebben. Er wordt dan dieper ingegaan op het beleid en de uitvoeringspraktijk. De resultaten van dit nog lopende vervolgonderzoek verschijnen begin volgend jaar.
  • Kennisnotitie Organiseren van burgerfora

    de Koning, Franziska; den Ridder, Josje; Peters, Sabine; Blijleven, Wieke; de Kluizenaar, Yvonne (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-03-01)
    Om burgers meer zeggenschap te geven over ingrijpende maatschappelijke kwesties, wil het kabinet onder meer inzetten op burgerfora. Zo is het plan om in 2023 een burgerforum te organiseren over klimaat-en energiebeleid. Over de meerwaarde van burgerfora wordt verschillend gedacht. Een perspectief dat in die politiek maatschappelijke discussie onderbelicht blijft, is dat van burgers zelf. Vinden zij het een goed idee of juist niet? En welke voordelen of bezwaren zien ze? Met deze notitie wil het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) politici, ambtenaren en anderen die betrokken zijn bij een burgerforum, inzicht geven in wat Nederlanders vinden van een burgerforum als democratisch instrument. Ook willen we een aantal aandachtspunten meegeven die vanuit dat burgerperspectief van belang zijn bij het organiseren ervan.
  • Samenleving in beweging

    de Bakker, Erik; Thijssen, Lex; Portegijs, Wil (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-08-07)
    Hoe het staat met sociale cohesie wordt in Nederland vaak in verband gebracht met de diversiteit van de samenleving. Deze studie richt zich op een verduidelijking van de vele dimensies van diversiteit en sociale cohesie. Een helder gebruik van deze concepten is niet alleen nodig voor onderzoek, maar ook voor een vruchtbaar politiek en maatschappelijk debat over deze thema’s. In het publieke debat zijn zowel diversiteit als sociale cohesie begrippen die regelmatig als wapens worden ingezet om politiek standpunten te verdedigen. Juist bij beladen onderwerpen is het zaak om precies en zuiver te zijn over wat men bedoelt en waar men voor staat, zodat meningsverschillen ook gaan over zaken waarover men het echt oneens is. Met de vijf adviezen die het rapport meegeeft voor de publieke discussie over diversiteit en sociale cohesie, willen wij bijdragen aan een beter gefundeerde discussie over dit thema.
  • Zet mens en samenleving centraal tijdens de komende Tweede Kamerverkiezingen

    Sociaal en Cultureel Planbureau (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-07-21)
    In verkiezingstijd kijkt Nederland met een nieuwe blik naar de grote vraagstukken waar we als samenleving mee bezig zijn. Of dat nu de gevolgen zijn van klimaatverandering, de krappe arbeidsmarkt, woningtekort of de houdbaarheid van de zorg; het zijn allemaal kwesties waarop politieke partijen een visie ontwikkelen in hun verkiezingsprogramma’s. Het gevallen kabinet laat een samenleving achter waar verschillende grote vraagstukken niet zijn opgelost en het vertrouwen van burgers in de politiek laag is. Bij het ontwikkelen van hun verkiezingsprogramma’s is het daarom volgens het SCP van belang dat politieke partijen niet geïsoleerd nadenken over bovengenoemde kwesties, maar ook oog hebben voor de gevolgen van keuzes op het dagelijks leven van mensen en de samenleving als geheel. In deze notitie gaat het SCP in op wat er echt belangrijk is voor mens en samenleving, het belang van aandacht voor de kwaliteit van de samenleving en kansen om verbinding te maken met burgers.
  • Roep om een overheid die verantwoordelijkheid neemt

    Wagemans, Fieke; Peters, Sabine; m.m.v. Steenbekkers, Anja; m.m.v. Hof, Stella (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-07-06)
    De afgelopen decennia hebben veel verschuivingen plaatsgevonden in de verdeling van verantwoorde¬lijkheden tussen overheid, burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Tot voor kort maakte de overheid haar eigen takenpakket steeds compacter. De overheid die vooral veel zaken van bovenaf reguleerde (top-down), veranderde naar een overheid die initiatieven van andere partijen in de samenleving ondersteunde. Daarbij bedeelde zij deze andere partijen ook steeds meer verantwoordelijkheden toe. In dit rapport onderzoekt het SCP hoe burgers de verantwoordelijkheden zouden willen verdelen als zij het voor het zeggen zouden hebben, wat voor verschillen daarbij bestaan tussen verschillende (groepen) burgers en hoe die verklaard kunnen worden. Het SCP hanteert hierbij de definitie van verantwoor¬delijkheid als taak, waarbij de taken, lasten en plichten die horen bij een bepaalde sociale rol centraal staan. Wat voor verwachtingen heeft men van burgers, de overheid, bedrijven en maatschappelijke organisaties als het gaat om verantwoordelijkheden? We onderzoeken deze verantwoordelijkheidsverdeling voor een aantal grote maatschappelijke opgaven waar de samenleving voor staat. Deze zijn geselecteerd in het meerjarenplan van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), maar elk van deze opgaven wordt ook door de overheid gezien als een urgent thema: gezond leven, leven lang ontwikkelen, duurzaam energiegebruik, hulp verlenen en bestaanszekerheid (Rijksoverheid 2021).
  • Op weg naar een nieuwe armoedegrens

    Goderis, Benedikt; Hoff, Stella; Muns, Sander; Tunderman, Simon; Brakel, Marion van den (CBS); Gidding, Kai (CBS); Lok, Reinder (CBS); Otten, Ferdy (CBS); Vandewal, Eveline (CBS); Bos, Jasja (Nibud); et al. (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-06-30)
    Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) werken aan een nieuwe armoedegrens voor Nederland. Hiermee komen het CBS en het SCP tegemoet aan de wens om niet langer aparte cijfers te publiceren maar te komen tot één centrale maatstaf voor beleid en samenleving. In het tussenrapport ‘Op weg naar een nieuwe armoedegrens’ dat vandaag is gepubliceerd, beschrijven CBS, Nibud en SCP hun activiteiten en resultaten tot dusver en de stappen die zij de komende periode nog gaan zetten in de aanloop naar het eindrapport in 2024. Het fundament van de nieuwe armoedegrens is het minimaal benodigde budget om van te leven, zoals het Nibud dat in zijn minimumvoorbeeldbegrotingen voor verschillende huishoudens berekent. Om te bepalen of de middelen van huishoudens toereikend zijn, zal niet alleen worden gekeken naar hun besteedbaar inkomen maar ook naar hun vermogenspositie. Daarnaast zal rekening worden gehouden met de feitelijke uitgaven van huishoudens aan wonen, energie en (indien mogelijk) zorg. In het derde kwartaal van 2023 zal het CBS bovendien voor een representatieve groep Nederlandse burgers onderzoeken welke uitgavenposten zij als minimaal noodzakelijk zien. Commissie sociaal minimum Het Nibud en het SCP zijn vertegenwoordigd in de Commissie sociaal minimum die in 2022 op verzoek van de Tweede Kamer door het kabinet is ingesteld. Deze commissie onderzoekt de hoogte en de systematiek van het sociaal minimum en stelt normen voor het bestaansminimum vast zodat deze als basis kunnen dienen voor beleid. Vandaag 30 juni heeft de commissie haar eerste adviesrapport aan minister Schouten voor Armoedebestrijding, Participatie en Pensioenen aangeboden. In het tussenrapport ‘Op weg naar een nieuwe armoedegrens’ geven het Nibud en het SCP een transparante beschrijving en verantwoording van de informatie die zij met de Commissie sociaal minimum hebben gedeeld. Hierbij gaat het om de nieuwe concept minimumvoorbeeldbegrotingen met peildatum 1 januari 2023 die het Nibud heeft opgesteld en samen met het SCP heeft getoetst onder focusgroepen. Daarnaast gaat het om een update van de armoedecijfers volgens het bestaande niet-veel-maar-toereikend-criterium van het SCP voor het jaar 2021. Gezamenlijk eindrapport in 2024 De drie instituten presenteren de nieuwe armoedegrens in het tweede kwartaal van 2024 in een gezamenlijk eindrapport. Daarbij wordt armoede ook in een breder kader geplaatst. Armoede is niet alleen een kwestie van een tekort aan geld, maar manifesteert zich ook in bijvoorbeeld sociale uitsluiting, kansenongelijkheid, onzekerheid en wantrouwen jegens andere mensen en instituties.
  • Arbeidsmarkt in kaart : Werkgevers – editie 4

    Echtelt, Patricia van; Putman, Lisa; Voogd-Hamelink, Marian de; Faber, Dionne (Significant APE, Utrecht); Laan, Sanne van der (Significant APE, Utrecht); Bilo, Nienke (Significant APE, Utrecht); Thijssen, Lex (Radboud Universiteit, Nijmegen) (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023-06-27)
    Werkgevers kampen al een tijd met de krapte op de arbeidsmarkt. Ondanks de grote vraag naar personeel staan mensen met een arbeidsbeperking nog vaak aan de kant. Naast het werven is ook het behouden van personeel nog steeds problematisch. Voor veel organisaties is de hoge werkdruk van medewerkers een groot knelpunt en werkgevers zijn zich onvoldoende bewust van discriminatie op de werkvloer. De goede intenties en afspraken op collectief niveau - zoals de Banenafspraak - zijn lang niet altijd terug te zien in de dagelijkse praktijk. Dit concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in de vierde editie van ‘Arbeidsmarkt in kaart: werkgevers’, een langlopend onderzoek onder werkgevers dat vandaag verschijnt. Beeld: ©ANP/ Martin Barraud De vele openstaande vacatures in allerlei sectoren - de zorg, het onderwijs, logistiek, ict, techniek – zijn dagelijks voelbaar in de Nederlandse samenleving. Uit dit SCP-onderzoek Arbeidsmarkt in kaart: werkgevers waar tussen de 1500 en 2800 werkgevers aan deelnemen, blijkt dat organisaties steeds meer problemen hebben om nieuwe medewerkers aan te trekken. Maar ook het vasthouden van personeel is een knelpunt. Gevolg is dat de werkdruk bij werknemers hoger wordt en werkgevers zich machteloos voelen om werkstress tegen te gaan. Banenafspraak vaak nog onbekend Ondanks de krappe arbeidsmarkt hebben mensen met een arbeidsbeperking nog altijd een relatief kleine kans op werk. Het onderzoek laat zien dat in 2021/22, net als in eerdere jaren, minder dan één op de vijf werkgevers mensen met een arbeidsbeperking in dienst had. Van de bevraagde werkgevers is 70 procent niet op de hoogte van de Banenafspraak tussen overheid en werkgevers- en werknemersorganisaties om banen te creëren voor mensen met een arbeidsbeperking. Het aandeel werkgevers dat zich niet verantwoordelijk voelt om deze groep aan te nemen, nam zelfs licht toe: van 23 naar 29 procent. Hun bereidheid zou volgens de werkgevers toenemen als er regelingen zijn om de risico’s van ziekteverzuim op te vangen. Dat die regelingen al bestaan, weten veel werkgevers echter niet. Onvoldoende bewust van discriminatie Het verschil tussen de intentie van werkgevers en de alledaagse gang van zaken op de werkvloer zien we ook terug bij het streven naar een inclusieve werkcultuur. Uit de resultaten van het onderzoek komt naar voren dat werkgevers veel waarde hechten aan inclusiviteit en diversiteit en zeggen veel aandacht te geven aan het tegengaan van discriminatie. Volgens een ruime meerderheid van de werkgevers komt discriminatie in de eigen organisatie weinig voor, maar dat beeld klopt niet met de bevindingen van het SCP-onderzoek Ervaren discriminatie in Nederland II uit 2020. Daaruit blijkt dat (potentiële) medewerkers discriminatie ervaren bij de werving- en selectieprocedure, op de werkvloer of bij contractverlengingen en promoties. Werkgevers lijken zich onvoldoende bewust te zijn dat discriminatie ook onbedoeld in de eigen organisatie kan optreden. De intentie om vrouwen naar hogere en topfuncties te laten doorstromen, wordt slechts deels waargemaakt in de praktijk. Het aandeel vrouwen in top- en managementfuncties blijft nog steeds achter bij mannen terwijl voor het eerst sinds de start van het Arbeidsvraagpanel meer dan de helft van alle werknemers vrouw is en één op de vijf werkgevers zegt prioriteit te geven om meer vrouwen op hogere functies te hebben. Geen invloed op hoge werkdruk Dit werkgeversonderzoek laat tevens zien dat individuele werkgevers niet weten hoe ze de werkdruk kunnen verlagen. Hoge werkdruk en stress spelen een grote rol bij werk gerelateerd ziekteverzuim. In 2021/2022 was het ziekteverzuim significant hoger dan voorgaande jaren, hoewel het grootste deel niet werk gerelateerd was. Hoewel bijna alle werkgevers zich verantwoordelijk voelen voor het tegengaan van werkstress, geeft één op de drie aan dat zij geen invloed heeft op de mate van ervaren werkstress bij werknemers. Opvallend is ook dat een derde van de werkgevers vindt dat werknemers die veel werkstress ervaren, niet geschikt zijn voor het werk dat ze doen. Doorwerken na pensioenleeftijd Werkgevers zijn over het algemeen positief over het functioneren en de productiviteit van de oudere werknemers in hun personeelsbestand. Toch vindt vier op de tien werkgevers doorwerken na de pensioengerechtigde leeftijd nog niet wenselijk, ondanks de krappe arbeidsmarkt. Het aandeel dat hier positief tegenover staat, nam het afgelopen decennium wel toe tot ruim een kwart van de werkgevers. De vierde editie van ‘Arbeidsmarkt in kaart: werkgevers’ gaat over wat werkgevers doen aan personeelsbeleid in de periode tot en met 2021/’22. De onderzoeksresultaten zijn te vinden op digitaal.scp.nl.

View more