Roep om een overheid die verantwoordelijkheid neemt

Abstract

De afgelopen decennia hebben veel verschuivingen plaatsgevonden in de verdeling van verantwoorde¬lijkheden tussen overheid, burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Tot voor kort maakte de overheid haar eigen takenpakket steeds compacter. De overheid die vooral veel zaken van bovenaf reguleerde (top-down), veranderde naar een overheid die initiatieven van andere partijen in de samenleving ondersteunde. Daarbij bedeelde zij deze andere partijen ook steeds meer verantwoordelijkheden toe. In dit rapport onderzoekt het SCP hoe burgers de verantwoordelijkheden zouden willen verdelen als zij het voor het zeggen zouden hebben, wat voor verschillen daarbij bestaan tussen verschillende (groepen) burgers en hoe die verklaard kunnen worden. Het SCP hanteert hierbij de definitie van verantwoor¬delijkheid als taak, waarbij de taken, lasten en plichten die horen bij een bepaalde sociale rol centraal staan. Wat voor verwachtingen heeft men van burgers, de overheid, bedrijven en maatschappelijke organisaties als het gaat om verantwoordelijkheden? We onderzoeken deze verantwoordelijkheidsverdeling voor een aantal grote maatschappelijke opgaven waar de samenleving voor staat. Deze zijn geselecteerd in het meerjarenplan van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), maar elk van deze opgaven wordt ook door de overheid gezien als een urgent thema: gezond leven, leven lang ontwikkelen, duurzaam energiegebruik, hulp verlenen en bestaanszekerheid (Rijksoverheid 2021).