Op zoek naar alternatieven

Abstract

In dit onderzoeksrapport is door middel van kwalitatief onderzoek gekeken naar de ervaringen van mensen die zich sceptisch opstellen ten opzichte van overheidsinformatie over corona en zich online met het coronadebat bezighouden. Dit is gedaan aan de hand van een digitale etnografie, waarvoor observaties van websites en online uitwisselingen, informele gesprekken en diepte-interviews zijn uitgevoerd. Uit onze analyse blijkt dat mensen die sceptisch naar overheidsinformatie over corona keken, uiteenlopende vragen en zorgen hadden; over specifieke coronamaatregelen maar ook over de macht van de overheid in het algemeen. Toen er strenge coronamaatregelen werden ingevoerd, vroegen zij zich af waarom de overheid voor zulk ingrijpend beleid koos. In overheidscommunicatie en berichtgeving in traditionele media misten ze aandacht voor alternatieve maatregelen met minder zware impact op de levens van mensen. Zij kregen het idee dat er iets niet klopte aan het verhaal van de overheid. Ze vroegen zich af of het coronabeleid wel doelmatig was en zetten vraagtekens bij de intenties en competenties van de overheid. Mensen gingen op onderzoek uit om deze vragen te beantwoorden. Ze lazen en vergeleken veel verschillende informatiebronnen, van sociale media, journalistieke media, overheidsinformatie en analyses van burgerjournalisten. Bij sommige mensen ontstond een beeld van de overheid met twijfelachtige intenties, anderen zagen een overheid met slechte intenties. Deze beelden werden versterkt door een stapeling aan ervaringen in het dagelijks leven. Confrontaties met de politie op demonstraties versterkten het beeld van een repressieve overheid. Het ervaren gebrek aan aandacht voor alternatieve denkbeelden in traditionele media en het verwijderen van bepaalde informatie op sociale media, voedden het vermoeden dat er censuur werd gepleegd. De afwijzing in persoonlijke kring die participanten ervoeren, versterkte het beeld dat een alternatief geluid er niet mocht zijn. Het wrong daarbij bij participanten dat hun ideeën vaak werden weggezet als ongefundeerd of asociaal, terwijl ze juist veel tijd en moeite staken in hun onderzoek en zich bekommerden om ontwikkelingen die zij schadelijk achtten. Dit onderzoek vormt samen met de publicaties Coronascepsis in Nederland en Coronascepsis in de media het onderzoeksproject Sceptische visies in het coronadebat. Lees het hoofdrapport hier.