Naar andere tijden?

Abstract

Naar andere tijden? Tijdsbesteding en tijdsordening in Nederland, 1975-1995 geeft een beeld van de wijze waarop Nederlanders de wekelijks beschikbare 168 uur besteden. Vragen als "Hoe lang werkt men?", "Wat doet men in de vrije tijd?" en "Hoe ziet de gezinsagenda er uit?" worden beantwoord. Andere aandachtspunten zijn de 24-uurssamenleving en de rol-verdeling tussen mannen en vrouwen.

Ook de ordening van de tijd wordt besproken. De uitwaaiering van werk en huishouden naar de avonden en de weekenden komt aan de orde, evenals de zondagse tijdsbesteding en de dagelijkse en doordeweekse routines.

De beschikbaarheid van vijfjaarlijkse gegevens uit het Tijdsbestedingsonderzoek, gedurende het tijdvak 1975-1995, maakt het mogelijk ontwikkelingen over een periode van 20 jaar te schetsen.

Enkele bevindingen:

Tussen 1975 en 1995 zijn mensen meer verschillende taken gaan vervullen. Meer vrouwen gingen werken, terwijl mannen geleidelijk aan wat meer huishoudelijk werk gingen verrichten. Aangezien slechts weinig mannen ook minder gingen werken, nam de tijdsdruk van taken (werk, studie, huishouden) toe. Dit geldt in het bijzonder in tweeverdienersgezinnen met kinderen. Ondanks deze tijdsdruk maken ouders meer tijd vrij voor contact met hun kinderen (voorlezen, praten, spelletjes en tochtjes). Op dit punt verschillen gezinnen met één kostwinner niet (meer) van tweeverdienersgezinnen. Nederlanders zijn 's avonds minder thuis dan voorheen, al gaat dit voornamelijk op voor alleenstaanden en paren zonder kinderen. Overigens was betaald werk daarbij in 1995 nog van weinig belang. Verenigingsleven, sport en mobiliteit hielden 's avonds grotere groepen en sneller groeiende aantallen mensen van huis dan betaald werk. De vrije tijd wordt vaker buitenshuis doorgebracht, huiselijke activiteiten als lezen, praten met huisgenoten en visites namen af. Televisiekijken won enigszins aan populariteit. Vaker dan voorheen wordt tijdens het eten naar de televisie gekeken. Dagelijkse en doordeweekse routines bleven goeddeels in stand, al vlakte de concentratie van activiteiten op bepaalde tijdstippen wat af. Zo is er meer spreiding in activiteiten als eten en woon-werkverkeer. De traditionele (vrije) zondag verliest terrein, al was dat in 1995 meer het gevolg van huishoudelijke beslommeringen dan van betaalde arbeid. In 1995 besteedde 60% van de Nederlanders op zondag minimaal één uur aan huishoudelijk werk, terwijl slechts 7,5% één uur of langer betaald werk verrichtte. De zondagsrust heeft veel te danken aan de populariteit van uitslapen en tv-kijken.